Hoe verloopt aantasting door het azijnsyndroom?
Je kan het azijnsyndroom op verschillende manieren waarnemen. Dat is omdat het proces in fasen verloopt, met een hele reeks visueel identificeerbare symptomen:
- Fase 1: de film begint een azijngeur af te geven.
- Fase 2: de filmdrager begint te krimpen (in een vergevorderd stadium kan dit tot 10% van de film zijn), waardoor deze zowel in de breedte als in de lengte krult en kromt.
- Fase 3: de film verliest zijn flexibiliteit (is niet meer zo strak opgespoeld) en wordt broos.
- Fase 4: de emulsie begint te barsten of los te komen van de onderlaag.
- Fase 5: er ontstaat een wit poeder aan de randen en op het oppervlak van de film. Dit komt door de ontbinding van de bindlaag.
Voorkomen dat je films in fase 1 terecht komen is natuurlijk de boodschap. Lees hier hoe.
Onze bronnen:
- Lorrain, Emanuel: "Beknopte handleiding voor het identificeren van nitraatfilms en verval ten gevolge van het azijnsyndroom in audiovisuele collecties en archieven”
- National Film Preservation Foundation: "The film preservation guide, the basics for archives, libraries, and museums", National Film Preservation Foundation, 2004, p.14.
Hoe test ik films op azijnsyndroom?
Door het testen van je filmcollectie op de aanwezigheid van het azijnsyndroom, krijg je duidelijker zicht op de staat van de films. Zo kunnen er in samenspraak met meemoo prioriteiten gesteld worden in het digitaliseringsproces.
Het azijnsyndroom is een ontbindingsproces inherent aan de filmdrager, en verloopt volgens een autokatalytisch proces. De ontbinding begint traag omdat het zuur dat de ontbinding veroorzaakt slechts in beperkte mate aanwezig is in de onderlaag, maar de snelheid neemt exponentieel toe naarmate de chemische reactie vordert. Wanneer er een azijnachtige geur wordt waargenomen, is de film of magneetband al in verre staat van ontbinding. Het ontbindingsproces start immers veel eerder, maar is in de beginstadia enkel waarneembaar met behulp van bv. A-D strips.
Bij de start van het registratieproces of bij het doorgeven van nieuwe films, krijg je een envelop toegestuurd waarin je A-D teststrookjes terugvindt. Hiermee kan je jullie filmcollectie (pellicule) testen op de aanwezigheid van het azijnsyndroom.
Hoe voer ik de test uit?
- Bewaar de A-D strookjes tot gebruik in het plastic zakje, afgesloten van licht en lucht.
- Leg telkens één teststripje in een filmblik, zodat het in aanraking komt met de film zelf. Indien er films in een plastic zak verpakt zitten, leg het teststripje er dan in.
- Sluit het blik goed af.
- Maak na 48 tot 72 uur het blik terug open. Laat de strips langer in het blik indien de films koel bewaard worden.
- Je zal zien dat de teststripjes naargelang de aantasting verkleurd zijn. Lees het resultaat af op de kleurentabel.
- Noteer goed welke waarde je afgelezen hebt per film. Deze cijfers zullen later gebruikt worden om prioriteiten te bepalen in de digitalisering van jullie filmcollectie.
Een voorbeeld van de notatie:Collectienummer Formaat film pH-waarde Datum test Film/0/0001 16mm pH 5,0 2015-09-15
Verdere vragen of extra strips opvragen? Hiervoor kan je terecht bij koen.vanacoleyen@meemoo.be.
Verdere info over de voorbereidingen die door jou als contenpartner dienen te gebeuren, vind je hier.
Hoe bewaar ik films met azijnsyndroom?
Zijn je films aangetast door het azijnsyndroom? Volg dan de volgende stappen.
- Plaats de films in quarantaine, weg van filmmateriaal in goede staat. Wanneer je films met het azijnsyndroom niet isoleert, kunnen ze andere films besmetten.
- Verlucht de opslagruimte goed en zorg dat het gebruikte filmblik toelaat dat gas kan verdampen.
- Bewaar de films in optimale omstandigheden. Koude en gematigd droge opslag (30-50% relatieve vochtigheid) is het best voor films die zijn aangetast door het azijnsyndroom. Warme en vochtige omstandigheden zullen hun verval versnellen. Wanneer de ontbinding al zichtbaar is, vertraagt invriezen het ontbindingsproces, maar dat is voor de grote hoeveelheden films waarover het hier gaat, geen realistische optie. Daarom moeten films met het azijnsyndroom zo snel mogelijk worden gekopieerd of gedigitaliseerd.
Als contentpartner kan je jouw films na digitalisering gratis in depot geven bij Cinematek voor verdere bewaring in de juiste klimatologische omstandigheden. Neem voor meer info contact op met koen.vanacoleyen@meemoo.be.